Όταν σε υμνούν τα βατράχια χωρίς να περιμένουν φιλί σε αντάλλαγμα, μάλλον έχεις καταφέρει κάτι σπουδαίο. Ο Αισχύλος φαίνεται ότι είχε εξειδικευτεί στο να κάνει το σωστό σωστά. Ως οπλίτης, πολέμησε τους Πέρσες στον Μαραθώνα και στη Σαλαμίνα. Ως θεατρικός συγγραφέας, κέρδισε δεκατρία πρώτα βραβεία σε δραματικούς αγώνες κατά τα Μεγάλα Διονύσια της Αθήνας. Ως καλλιτέχνης, ήταν φημισμένος για τις εντυπωσιακές εικόνες, τους απαιτητικούς διαλόγους, τις πλούσιες σκηνικές ενδυμασίες και την ενασχόλησή του με θεμελιώδη ηθικά προβλήματα. Ως πτώμα, ξεπέρασε πολλούς από τους ζωντανούς κερδίζοντας δεκαπέντε μεταθανάτιες νίκες με παραγωγές έργων του από άλλους δραματουργούς. Πρόκειται για μία εντυπωσιακή σειρά από θριάμβους, οι οποίοι εξηγούν γιατί ο Αισχύλος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους διασημότερους Ελευσίνιους όλων των εποχών.
Όνειρα στο αμπέλι
Ο Αισχύλος γεννήθηκε το 525 π.Χ. στην Ελευσίνα, η οποία την εποχή εκείνη ήταν ένας ιδιαίτερα σημαντικός και περήφανος δήμος της αρχαίας Αθήνας. Το φημισμένο ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, όπως και οι οχυρώσεις που είχαν ανεγείρει οι Πεισιστρατίδες, επέτρεπαν στην Ελευσίνα να συμπεριφέρεται σχεδόν σαν πόλη-κράτος, όπως άλλωστε φαίνεται από τις πολυάριθμες τιμές που πρόσφεραν οι Ελευσίνιοι σε ξένους. Ο Αισχύλος ήταν γιος του Ευφορίωνα και μέλος μιας πανάρχαιας, αρχοντικής και πλούσιας οικογένειας της Αττικής. Μικρό παιδί ακόμα, του ανέθεσαν τη φύλαξη των αμπελιών στην ύπαιθρο, αλλά αυτός αποκοιμήθηκε. Είδε τότε στον ύπνο του τον θεό Διόνυσο να τον παρακινεί να στραφεί στην τέχνη του θεάτρου. Σύμφωνα με την παράδοση, έγραψε την πρώτη του τραγωδία σε ηλικία 26 ετών. Δεν κέρδισε βραβείο, είχε όμως πλέον ανακαλύψει το ιδιαίτερο ταλέντο του.
Οι γιοι της Ελευσίνας
Σε αυτό το κομβικό σημείο η ζωή του Αισχύλου ανατράπηκε εξαιτίας των περσικών σχεδίων. Ο βασιλιάς Δαρείος ανυπομονούσε να τιμωρήσει τους Αθηναίους για τη στρατιωτική βοήθεια που είχαν στείλει στους Ίωνες της Μικράς Ασίας κατά την πρόσφατη Ιωνική Επανάσταση. Συγκέντρωσε λοιπόν στρατό και στόλο και τους έστειλε στον Μαραθώνα, περίπου 60 χιλιόμετρα δυτικά της Ελευσίνας. Οι Αθηναίοι κάλεσαν όλους τους διαθέσιμους άντρες στα όπλα και κίνησαν ενάντια στους εισβολείς (490 π.Χ.). Ο Αισχύλος πολέμησε τους «ακούρευτους Μήδους» για την ελευθερία της Αθήνας, έχοντας πλάι του τον αδερφό του, τον Κυναίγειρο, ο οποίος πέθανε ηρωικά όταν προσπάθησε να εμποδίσει τον απόπλου ενός περσικού πλοίου με τα χέρια του. Ήταν μία ένδοξη στιγμή για την Ελευσίνα και τους γιους του Ευφορίωνα. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Αισχύλος θεώρησε τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα ως το κορυφαίο επίτευγμά του. Ήταν το μοναδικό γεγονός μιας πολυτάραχης ζωής που επέλεξε να μνημονεύσει στο επιτύμβιο επίγραμμά του.
Η τραγωδία
Μετά τη φυγή των Περσών, οι Αθηναίοι γύρισαν στις ειρηνικές ασχολίες τους. Ο Αισχύλος θυμόταν ακόμη την εντολή του Διονύσου και αποφάσισε να επιστρέψει στο θέατρο. Το 484 π.Χ. κέρδισε για πρώτη φορά σε δραματικό αγώνα και εγκαινίασε σχεδόν δύο δεκαετίες αδιάκοπων επιτυχιών. Στον Αισχύλο αποδίδονται περίπου εβδομήντα με ενενήντα τραγωδίες, αν και μόνο επτά έργα σώζονται ολόκληρα. Διάφορα αποσπάσματα έχουν διασωθεί σε κείμενα άλλων συγγραφέων ή σε αιγυπτιακούς παπύρους. Ανάμεσά τους βρίσκονται και λίγοι στίχοι από το χαμένο έργο Ελευσίνιοι.
Οι Ελευσίνιοι του 5ου αιώνα πίστευαν πως ο Θησέας είχε συμπαρασταθεί στον βασιλιά του Άργους Άδραστο και είχε εξασφαλίσει την ταφή των επτά ηγετών της εκστρατείας κατά της Θήβας σε νεκροταφείο της Ελευσίνας. Ο Αισχύλος άντλησε έμπνευση από την παρέμβαση του Θησέα και συνέβαλε στη διάδοση της τοπικής αυτής παράδοσης σε όλα τα μέλη της αθηναϊκής κοινότητας. Οι Ελευσίνιοι ήταν τμήμα τριλογίας για την εκστρατεία των Επτά και πιθανότατα παρουσίαζε την αποκομιδή των νεκρών ηρώων από τα τείχη της Θήβας. Το πρώτο μέρος της τριλογίας ήταν μάλλον οι Αργείαι, ενώ το τρίτο ονομαζόταν είτε Νέμεα είτε Επίγονοι. Δεν γνωρίζουμε ποια χρονιά διδάχτηκε η τριλογία, μπορεί όμως να συνδέεται με το αυξημένο ενδιαφέρον για τον Θησέα μετά τη μεταφορά των οστών του στην Αθήνα από τον Κίμωνα το 475 π.Χ. Στο αποκορύφωμα της δημοφιλίας του, ο Αισχύλος παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό μία σημαντική παράδοση του τόπου του και καλεί τους Αθηναίους να την εγγράψουν στο συλλογικό μνημονικό τους ως ένα γεγονός για το οποίο πρέπει να νιώθουν εξαιρετικά υπερήφανοι.
Στην πρωτοπορία
Η Ελευσίνα ήταν ο κατεξοχήν τόπος λατρείας της Δήμητρας και της Κόρης, αλλά οποιοσδήποτε τολμούσε να αποκαλύψει κάτι σχετικά με τη φύση και το περιεχόμενο των Μυστηρίων τιμωρούνταν με την ποινή του θανάτου ή σε άλλη περίπτωση, δημευόταν η περιουσία του. Ο Αισχύλος παραβίασε την απαγόρευση και μάλιστα κατ’ επανάληψη …στις τραγωδίες του. Ο δραματουργός κλήθηκε να παρουσιαστεί στο δικαστήριο του Αρείου Πάγου με την κατηγορία ότι «αναφέρθηκε στις λεπτομέρειες των Μυστηρίων σε αρκετά από τα έργα του». Ο Αριστοτέλης γράφει πως ο Αισχύλος δεν γνώριζε ότι αποκάλυπτε μυστικά, ένα επιχείρημα αμφίβολης χρησιμότητας. Η ετυμηγορία του δικαστηρίου δεν διασώθηκε, ξέρουμε όμως ότι τα επίμαχα έργα ήταν οι Τοξότιδες, οι Ιέρειες, ο Σίσυφος πετροκυλιστής, η Ιφιγένεια και ο Οιδίπους.
Ο Αισχύλος άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο το κοινό αντιλαμβανόταν το θείο. Στις Ευμενίδες ήταν ο πρώτος που παρουσίασε τις Ερινύες στη σκηνή με φίδια στα μαλλιά τους, ένα θέαμα τόσο τρομακτικό ώστε παιδιά λιποθύμησαν και έγκυοι απέβαλαν. Παρόλα αυτά οι Ερινύες έγιναν δημοφιλές θέμα στην αθηναϊκή κεραμική μετά από αυτή τη μοιραία εμφάνιση.
Σε μεγάλη ηλικία ο Αισχύλος πήγε στην αυλή του Ιέρωνα, τυράννου των Συρακουσών, όπου και απεβίωσε. Το αγόρι από την Ελευσίνα άλλαξε τον κόσμο με το θάρρος και τα λόγια του. Ο Αριστοφάνης είχε λοιπόν δίκιο όταν χρησιμοποίησε τον χορό των Βατράχων στην ομώνυμη κωμωδία για να υμνήσει τον Αισχύλο ως τον πρώτο ανάμεσα στους Έλληνες που «μεγαλόπρεπα πύργωσε λόγια και στη φράση έδωσε μορφή τραγική».
