Αεροπορική Βάση Ελευσίνας // photo credit: Eric Salard, Wikipedia

Το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας

Η κατασκευή του αεροδρομίου της Ελευσίνας ξεκίνησε το 1937. Ήταν μία καταστροφική απόφαση για τους γεωργούς του Θριασίου Πεδίου, καθώς οδήγησε σε δραματική μείωση της παραγωγής. Μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης αφαιρέθηκαν χωρίς αποζημίωση από τους κατόχους τους για τις ανάγκες των στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Μέσα σε έναν χρόνο η Ελευσίνα έχασε 6.000 στρέμματα και το 70% της αγροτικής παραγωγικής της ικανότητας και οι περισσότεροι αγρότες στερήθηκαν τα μέσα βιοπορισμού με τα οποία είχαν μεγαλώσει και συντηρήσει τις οικογένειές τους για ολόκληρες γενιές. Για τις ανάγκες της βάσης καταστράφηκε επίσης ένα τμήμα του ρωμαϊκού υδραγωγείου του Αδριανού, το οποίο τροφοδοτούσε κατά την αρχαιότητα την πόλη της Ελευσίνας.

Μάρμαντιουκ Τόμας Σεντ Τζον Πατλ

Οι πρώτες μονάδες της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας άρχισαν να εγκαθίστανται στο αεροδρόμιο το 1940, σύντομα όμως μετακινήθηκαν σε βορειότερα αεροδρόμια λόγω της έκρηξης του ελληνοϊταλικού πολέμου. Στα πλαίσια της αγγλικής αμυντικής βοήθειας, η Ελευσίνα έγινε βάση των βρετανικών αεροσκαφών που ήρθαν στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1940. 

Ανάμεσα στους ξένους πιλότους μαχητικών αεροσκαφών βρισκόταν και ο διάσημος Νοτιοαφρικανός Μάρμαντιουκ Τόμας Σεντ Τζον Πατλ. Ήταν ένας από τους άσσους της βρετανικής αεροπορίας και είχε καταρρίψει πάνω από σαράντα εχθρικά αεροπλάνα. Οι δεξιότητές του, όμως, δεν κατόρθωσαν να τον προστατεύσουν στις 20 Απριλίου 1941 (συμπτωματικά ανήμερα των γενεθλίων του Αδόλφου Χίτλερ). Αν και υπέφερε από υψηλό πυρετό και γρίπη, μπήκε στο μαχητικό του και απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Ελευσίνας για να αποκρούσει γερμανική επίθεση εναντίον των συμμαχικών πλοίων στον Πειραιά. Πολέμησε ηρωικά αλλά το αεροπλάνο του καταρρίφθηκε και ο ίδιος χάθηκε στον κόλπο της Ελευσίνας.

Σε αναζήτηση «εθελοντών»

Οι Γερμανοί αξιοποίησαν τη στρατηγική θέση του αεροδρομίου στα χρόνια της Κατοχής αλλά και οι σύμμαχοι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τους δυσκολέψουν τη ζωή. Οι βομβαρδισμοί προκαλούσαν ζημιές στις εγκαταστάσεις και τους αεροδιαδρόμους, οπότε οι Γερμανοί ανάγκαζαν τους κατοίκους της Ελευσίνας να επιδιορθώνουν τις βλάβες. Τον Μάρτιο το 1943 οι Αρχές Κατοχής έστησαν μπλόκο στη σημερινή οδό Ηρώων Πολυτεχνείου, μπροστά από την οικία Μορφόπουλου, προκειμένου να βρουν 25 εργάτες για την αποκατάσταση των ζημιών στο αεροδρόμιο. Όταν τελικά αποχώρησαν από την Ελευσίνα (και την Ελλάδα) το 1944, φρόντισαν να καταστρέψουν ολοκληρωτικά τις εγκαταστάσεις.

Η επιστροφή του βασιλιά

Το αεροδρόμιο επαναλειτούργησε το 1946 ως Αεροπορική Βάση Ελευσίνος. Ο Γεώργιος Β’ προσγειώθηκε στην Ελευσίνα στις 28 Σεπτεμβρίου 1946 μετά το δημοψήφισμα με θέμα την επάνοδο του βασιλιά, που είχε φύγει από την Ελλάδα πριν από την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941. Από το αεροδρόμιο ο βασιλιάς κατευθύνθηκε στο λιμάνι της Ελευσίνας και επιβιβάστηκε σε αντιτορπιλικό, όπου παρέμεινε όλο το βράδυ, εν αναμονεί της επίσημης τελετής άφιξης, που είχε προγραμματιστεί για την επομένη στο Φάληρο.

Ο Άικ στην Ελευσίνα

Το 1951 το αεροδρόμιο ανακατασκευάστηκε και εκσυγχρονίστηκε προκειμένου να ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές του ΝΑΤΟ και έκτοτε αποτέλεσε τόπο υποδοχής επιφανών ξένων προσκεκλημένων. Στις 7 Μαρτίου 1952 πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, Ανώτατος Διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. Ο «Άικ» έφτασε στην Ελευσίνα με τορπιλάκατο. Ο κόλπος ήταν κατάμεστος με τα ελαφρά πλοία και τα υποβρύχια του ελληνικού στόλου. Ο στρατηγός επιθεώρησε πεζοπόρα τμήματα της αεροπορίας και το αντιαεροπορικό πυροβολικό στην παραλία της Ελευσίνας, ενώ σμήνη καταδιωκτικών και αεριωθούμενων αεροπλάνων της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας πέταξαν πάνω από την πόλη σχηματίζοντας τα αρχικά του ονόματος του επιφανούς επισκέπτη (D και A) και τα αρχικά του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ). Η επίσκεψη ολοκληρώθηκε με την επιθεώρηση στρατιωτικών μονάδων στην αεροπορική βάση και μικρή δεξίωση στη λέσχη των αεροπόρων.

Η επιθεώρηση του αεροδρομίου της Ελευσίνας από τον στρατηγό Ντουάιτ Αϊζενχάουερ (1952) // © Αρχείο Π. Πουλίδη – Αρχείο ΕΡΤ Α.Ε.

Τον Μάρτιο του 1953 το αεροδρόμιο Ελευσίνας μετονομάστηκε σε 112 Πτέρυγα Μάχης. Σήμερα φιλοξενεί μοίρες Μεταφοράς Υψηλών Προσώπων, Τακτικών Μεταφορών και Έρευνας-Διάσωσης, ενώ υπάρχουν εγκαταστάσεις για τη φιλοξενία των αξιωματικών και των οικογενειών τους.

Το αεροδρόμιο και η πόλη

Το αεροδρόμιο, αν και μοιάζει αρκετά μακριά από την πόλη της Ελευσίνας, επηρεάζει άμεσα την τοπική κοινότητα. Η πρόσβαση στο αεροδρόμιο από τη θάλασσα περνάει πάνω από το Καλυμπάκι, τον παλιό υδροβιότοπο στα ανατολικά της πόλης. Σε εκείνη την περιοχή τα κτίρια απαγορεύεται να ξεπερνούν ένα συγκεκριμένο ύψος για να μην παρεμποδίζεται η κίνηση των αεροσκαφών. Δεν λείπουν όμως και τα ατυχήματα, όπως εκείνο που συνέβη στις 23 Ιανουαρίου 1992, όταν στρατιωτικό αεροπλάνο τύπου «Άλμπατρος» έπεσε κοντά στο 7ο Δημοτικό Σχολείο Ελευσίνας με αποτέλεσμα το θάνατο των τριών μελών του πληρώματος. Μεγάλη είναι επίσης η περιβαλλοντική επιβάρυνση από τις εκπομπές καυσαερίων των αεροπλάνων, αλλά και η ηχορύπανση.

Βιβλιογραφία

Αγνώστου (1946). Ο βασιλεύς έφθασε χθες εις την Ελευσίνα. Εμπρός (28.09.1946)

Αγνώστου (1952). Ο στρατηγός Αϊζενχάουερ εξαίρει τους αγώνας της Ελλάδος υπέρ της ελευθερίας. Εμπρός (07.03.1952)

Carr, John (2013). The Defence and Fall of Greece 1940-1941. Barnsley: Pen and Sword.

Λιάπης, Βαγγέλης (1975). Αντίσταση Ελευσίνα 1941+1944, Ελευσίνα.

Λιάπης, Βαγγέλης (2000). Συνοικίες και γειτονιές της Ελευσίνας, Ελευσίνα.

Λιάπης, Βαγγέλης (2005). Η διοικητική πορεία της Ελευσίνας (1835-2000). Ελευσίνα: Δήμος Ελευσίνας.

Σφυρόερας, Βασίλειος (2005). Ιστορία της Ελευσίνας: Από τη Βυζαντινή περίοδο μέχρι σήμερα. Ελευσίνα: Δήμος Ελευσίνας.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Σχετικά άρθρα


The flowers of Magoula

As far as the inhabitants were concerned, there was no doubt about it: Magoula was the “preeminent village” of the Thriasian Plain, a “beautiful and good girl” full of flowers. Times have changed and with them the old village. Its story, however, remains written on the walls of its stone houses.

Μαγούλα η λουλουδιασμένη

Για τους κατοίκους της δεν υπήρχε αμφιβολία: η Μαγούλα ήταν το «πρώτο χωριό» του Θριασίου, μία «ωραία και καλή κοπέλα» γεμάτη λουλούδια. Οι καιροί άλλαξαν και μαζί τους άλλαξε και το παλιό χωριό. Η ιστορία του, όμως, παραμένει γραμμένη στους τοίχους των πετρόκτιστων σπιτιών του.

Η Μεσοσπορίτισσα στην Ελευσίνα

Το δεύτερο απαγορευτικό (ή lockdown) έβαλε στον πάγο πολλά σχέδια, υπάρχουν όμως δύο πράγματα που δεν θα σταματήσουν να μεγαλώνουν όσο καιρό κι αν μείνουμε μέσα: τα μαλλιά μας και τα δημητριακά που σπέρνουν οι γεωργοί. Και για τις μεν τρίχες οι περισσότεροι είμαστε στο έλεος του κατ’ οίκον αυτοσχεδιασμού, για τη σπορά όμως διαθέτουμε […]