Προορισμός: Ελευσίνα

Η αποκάλυψη του ιερού της Δήμητρας μετέτρεψε την Ελευσίνα σε προορισμό παγκοσμίου βεληνεκούς. Καθώς τα παλιά σπίτια του οικισμού κατεδαφίζονταν και τα χώματα που είχαν καλύψει το Τελεστήριο απομακρύνονταν, η διεθνής επιστημονική κοινότητα και οι μορφωμένοι αρχαιολάτρες από την Ελλάδα και το εξωτερικό έστρεψαν την προσοχή τους σε αυτή τη γωνιά του Θριάσιου Πεδίου. Με θαυμασμό και ενθουσιασμό έβλεπαν να βγαίνουν στο φως τα περιλάλητα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας, για τα οποία είχαν διαβάσει τόσα πολλά στις αρχαίες πηγές. Ήταν μία μαγική στιγμή στην ιστορία της Ελευσίνας και μία υπενθύμιση της σημασίας της για την πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας.

Με τρένα και βαπόρια

Οι άλαλες πέτρες και τα μπερδεμένα ερείπια ασκούσαν ακαταμάχητη έλξη σε ένα πλατύ κοινό, που δεν δίσταζε να αψηφήσει τις ταλαιπωρίες του ταξιδιού προκειμένου να γνωρίσει από κοντά τον τόπο των Μυστηρίων. Οι επισκέπτες που δεν διέθεταν ιδιωτικά οχήματα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον σιδηρόδρομο Πελοποννήσου ή τα μικρά ατμόπλοια που εκτελούσαν τη συγκοινωνία Πειραιά-Καματερού-Ελευσίνας-Μεγάρων.

Η Ελευσίνα ήταν μικρή βιομηχανική πολίχνη όπου δέσποζαν τα μεγάλα εργοστάσια οινοποιίας, σαπωνοποιίας και τσιμέντου, αν και το φυσικό τοπίο παρέμενε μαγευτικό. Ένας δενδροφυτεμένος δρόμος συνέδεε τον σιδηροδρομικό σταθμό με την βόρεια είσοδο του ιερού, όπου οι πιο αξιόλογοι επισκέπτες μπορούσαν να ελπίζουν σε προσωπική ξενάγηση από τους αρχαιολόγους που εργάζονταν για την ανάδειξη του χώρου.

Η εκδρομή

Η σημασία των ανακαλύψεων στην Ελευσίνα επισημοποιήθηκε με τη μεγάλη εκδρομή στον αρχαιολογικό χώρο στο πλαίσιο του Πρώτου Διεθνούς Αρχαιολογικού Συνεδρίου, το οποίο διοργανώθηκε στην Αθήνα από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία, την Αρχαιολογική Εταιρεία και το Πανεπιστήμιο Αθηνών με συμμετοχή των ξένων Αρχαιολογικών Σχολών στην Ελλάδα την άνοιξη του 1905. Πάνω από 850 επιστήμονες και φιλάρχαιοι ερασιτέχνες από δεκαεννιά χώρες συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του συνεδρίου.

Η εκδρομή στην Ελευσίνα στις 27 Μαρτίου σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Χρειάστηκαν τρεις αμαξοστοιχίες για να μεταφερθούν όλοι οι σύνεδροι. Η διαδρομή ήταν μαγευτική καθώς η αμαξοστοιχία περνούσε από αγρούς γεμάτους ανθισμένες μαργαρίτες και αμυγδαλιές. Οι παραλίες του Σαρωνικού και οι κατάφυτες πλαγιές των βουνών είχαν κάνει τους ξένους επισκέπτες να κρέμονται από τα παράθυρα των βαγονιών. Ανάμεσα στους εκατοντάδες επιβάτες βρίσκονταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ο πρίγκιπας Χριστόφορος, ο πρίγκιπας Γεώργιος, ο μητροπολίτης Αθηνών, διαπρεπείς ξένοι αρχαιολόγοι και κοσμικές κυρίες.

Η συνάντηση δύο κόσμων

Ο σταθμός στην Ελευσίνα ήταν γεμάτος από τους ντόπιους, οι οποίοι περίμεναν την άφιξη του τρένου. Ανάμεσά τους ξεχώρισαν οι ροδοκόκκινες κοπέλες της Λεψίνας με τις εορταστικές ενδυμασίες καλυμμένες με αναρίθμητα φλουριά, καθώς και αμέτρητα ξυπόλητα παιδιά που έτρεχαν πάνω κάτω αλαλάζοντας. Καθώς οι σύνεδροι διέσχιζαν την πολίχνη προς τον αρχαιολογικό χώρο, οι γυναίκες της Ελευσίνας κάθονταν στις θύρες των σπιτιών τους και τους παρατηρούσαν με περιέργεια, ενώ οι αγελάδες έβοσκαν αδιάφορα στις αυλές των μικρών σπιτιών. Ιδιαίτερα ξεχώρισε ένα δεκάχρονο αγόρι, που είχε σκαρφαλώσει σε ένα κιονόκρανο και παρακολουθούσε την παρέλαση των εκατοντάδων επισκεπτών με αδιάφορο βλέμμα.   

Ο μικρός αναρχικός

Όπως και σήμερα, ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας έδινε την εντύπωση λαβυρίνθου από διαδρόμους, κλίμακες, τείχη και θεμέλια. Ο γραμματέας του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου,Βίλελμ Ντέρπφελντ, έκανε μία ξενάγηση στα γερμανικά, ο έφορος Αρχαιοτήτων Ανδρέας Σκιάς μίλησε για τον ναό στα ελληνικά, ενώ ο αρχαιολόγος Δημήτριος Φίλιος έκανε παρουσίαση στα γαλλικά, Συνέστησε μάλιστα στους παρευρισκομένους να μην πλησιάσουν στα τείχη διότι υπήρχε μεγάλο χαντάκι από την άλλη μεριά και υπήρχε κίνδυνος να πέσουν μέσα.

Ενώ όμως ο Φίλιος απέτρεπε τους συνέδρους από το να προσεγγίσουν τα τείχη, οι οργανωτές αποφάσισαν να κεράσουν τους διαπρεπείς επισκέπτες με χίλιες φιάλες μπίρα, τις οποίες τοποθέτησαν ακριβώς στο τείχος. Όποιος διψούσε έπρεπε να πηδήξει ένα χαντάκι βάθους δέκα μέτρων προκειμένου να απολαύσει το δροσιστικό ποτό.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, τρομερή σύχγυση προκλήθηκε από ισχυρό κρότο που προήλθε από τον χώρο του Τελεστηρίου. Πολλοί νόμιζαν ότι ήταν πυροβολισμός και οι χωροφύλακες έτρεχαν πάνω κάτω για να συλλάβουν τον δράστη, τελικά όμως αποδείχτηκε ότι ήταν βαρελότο που εκσφενδόνισε ένα μικρό αγόρι για να «προσδώσει περισσότερη επισημότητα στην εκδρομή».

Η μπλούζα της Δήμητρας

Πέρα από τον αρχαιολογικό χώρο, όμως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειχναν οι επισκέπτες και για το μικρό μουσείο της Ελευσίνας, το οποίο είχε χτιστεί το 1890 για να στεγάσει τα ευρήματα των ανασκαφών. Το ισόγειο λιθόκτιστο κτίριο με τις πέντε αίθουσες ήταν ένα από τα πρώτα μουσεία του ελληνικού κράτους και στεγάζει σπουδαία ευρήματα. Το ακέφαλο άγαλμα της Δήμητρας προκαλούσε το θαυμασμό των επισκεπτών τη δεκαετία του 1920 με τη «μπλούζα της [η οποία] είναι τόσο τρανσπαράν όπου το στήθος μόλις σκεπάζεται από ιστό αράχνης».

Το θέαμα απολάμβανε κατευχαριστημένος και ο Ποσειδώνας από την γωνία στην οποία τον είχαν τοποθετήσει. Ο πλούτος των αγαλμάτων, των ανάγλυφων, των επιγραφών και των αγγείων όμως ήταν τόσος ώστε σχεδόν εξαρχής το μουσείο αποδείχτηκε πολύ μικρό για τις ανάγκες της Ελευσίνας. Πολλά γλυπτά ήταν κλεισμένα πίσω από συρματόπλεγμα που δεν επέτρεπε στις «γουνοφόρες κυρίες» να τα θαυμάσουν όπως τους άξιζε. Ήταν φανερό ότι η Ελευσίνα διέθετε μεγάλη δυναμική αλλά χρειαζόταν ακόμα δουλειά για να αναδειχθεί αποτελεσματικά ο πλούτος και η αξία του τόπου.

Βιβλιογραφία

Αγνώστου (1905). Η χθεσινή εκδρομή των αρχαιολόγων εις την Ελευσίνα. Εμπρός (28.03.1905)

Αγνώστου (1920). Χειμερινή πορεία. Εμπρός (07.01.1920)

Αγνώστου (1927). Ελευσίς. Εμπρός (17.04.1927)

Dyson, Stephen (2008). In Pursuit of Ancient Pasts: A History of Classical Archaeology in the Nineteenth and Twentieth Centuries. New Haven: Yale University Press.

Παπαγγελή, Καλλιόπη (2002). Ελευσίνα: ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο. Αθήνα: Όμιλος Λάτση.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Σχετικά άρθρα


Μαγούλα η λουλουδιασμένη

Για τους κατοίκους της δεν υπήρχε αμφιβολία: η Μαγούλα ήταν το «πρώτο χωριό» του Θριασίου, μία «ωραία και καλή κοπέλα» γεμάτη λουλούδια. Οι καιροί άλλαξαν και μαζί τους άλλαξε και το παλιό χωριό. Η ιστορία του, όμως, παραμένει γραμμένη στους τοίχους των πετρόκτιστων σπιτιών του.

Η Μεσοσπορίτισσα στην Ελευσίνα

Το δεύτερο απαγορευτικό (ή lockdown) έβαλε στον πάγο πολλά σχέδια, υπάρχουν όμως δύο πράγματα που δεν θα σταματήσουν να μεγαλώνουν όσο καιρό κι αν μείνουμε μέσα: τα μαλλιά μας και τα δημητριακά που σπέρνουν οι γεωργοί. Και για τις μεν τρίχες οι περισσότεροι είμαστε στο έλεος του κατ’ οίκον αυτοσχεδιασμού, για τη σπορά όμως διαθέτουμε […]

Ο χαμένος υδροβιότοπος

Το Καλυμπάκι και ο Σαρανταπόταμος στάθηκαν ευλογία και κατάρα για τους Ελευσίνιους, που πάλεψαν με μάγια και βουνά από στάχτη να διώξουν τα νερά και τα κουνούπια από τα σπίτια τους.