Ο Ναός της θεάς Δήμητρας στην Ελευσίνα σε πίνακα-αρχιτεκτονική αναπαράσταση του Joseph Gandy, 1818. Βρίσκεται στο Μουσείο Sir John Soane’s στο Λονδίνο.

Η μοιραία επίσκεψη των Κοστοβώκων

Η ομορφιά του Pros-Eleusis βασίζεται στις αμέτρητες άγνωστες ιστορίες που περιμένουν τους φιλοπερίεργους ερευνητές. Οι αρχαιολογικοί χώροι, οι μεσαιωνικές εκκλησίες και τα μοντέρνα κτίρια τραβούν την προσοχή ως οικοδομήματα και πηγές πληροφοριών. Η απουσία του ανθρώπινου στοιχείου, όμως, αφαιρεί ένα μεγάλο κομμάτι της γοητείας τους, τουλάχιστον για τους μη ειδικούς. Κάθε γενιά εμπλουτίζει τον αρχιτεκτονικό ιστό της Ελευσίνας με μία νέα στρώση βιωμένης εμπειρίας. Παράλληλα, όμως, ο ακάματος χρόνος σβήνει σημαντικά γεγονότα από τη συλλογική μνήμη. Με αυτή την έννοια, η προσπάθειά μας έχει τρεις στόχους: να διαφυλάξει τις ιστορίες του τόπου, να εξανθρωπίσει τα μνημεία και να αποκαλύψει το άγνωστο παρελθόν. Επιτρέψτε μας, λοιπόν, να σας συστήσουμε τους τρομερούς Κοστοβώκους.

Ντόμινο επιδρομών

Οι Κοστοβώκοι παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι. Πιθανώς ήταν φυλή από τη Θράκη και ζούσαν στα ανατολικά των Καρπαθίων στη σημερινή Ρουμανία (ή Μολδαβία). Η ρωμαϊκή επαρχία της Δακίας βρισκόταν στα νότια της πατρίδας τους και αποτελούσε έναν ιδιαίτερα ελκυστικό στόχο, μαζί με τη Μακεδονία και την νότια Ελλάδα. Οι λόγοι για τους οποίους αποφάσισαν να εισβάλλουν παραμένουν άγνωστοι. Ίσως ήταν μία απλή επιδρομή ή προάγγελος μιας μόνιμης μετανάστευσης λόγω πίεσης από άλλες φυλές, οι οποίες είχαν επίσης αναγκαστεί να μετακινηθούν προς τα νότια λόγω της απειλής από τους Γότθους.

Στρατός ληστών

Η εισβολή ξεκίνησε το 170 μ.Χ. Οι Ρωμαίοι είχαν εξασθενίσει τις στρατιωτικές τους δυνάμεις κατά μήκος των συνόρων στον κάτω ρου του Δούναβη προκειμένου να ενισχύσουν το στρατό που πολεμούσε τους Γερμανούς και τους Σαρμάτες στην κεντρική Ευρώπη. Οι Κοστοβώκοι μπόρεσαν έτσι να προχωρήσουν σχεδόν ανενόχλητοι προς το Αιγαίο, λεηλατώντας τις ανοχύρωτες πόλεις της Θράκης και της Μακεδονίας, περιοχές που δεν είχαν βιώσει τα δεινά του πολέμου για πολλές δεκαετίες. Οι τοπικές στρατιωτικές μονάδες δεν μπορούσαν να αντισταθούν στους εισβολείς. Έχουν βρεθεί αρκετές επιτύμβιες στήλες στρατιωτών, οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους σε συγκρούσεις με τους Κοστοβώκους. Ο περιηγητής Παυσανίας περιέγραψε περιφρονητικά τους εισβολείς ως «στρατό ληστών» αλλά αυτοί οι «ληστές» προκαλούσαν γενικό πανικό καθώς κινούνταν προς τη νότια Ελλάδα.

Η άσπλαχνη μέρα

Στα τέλη του καλοκαιριού του 170 μ.Χ. οι Κοστοβώκοι έφτασαν στην Ελευσίνα, σκότωσαν κάποιους κατοίκους και πυρπόλησαν το ιερό. Η είδηση της καταστροφής απλώθηκε ταχύτατα στη Μεσόγειο. Τον Ιούνιο του 171 ο Έλληνας ρήτορας Αίλιος Αριστείδης θρήνησε τη συμφορά που χτύπησε το ιερό της Δήμητρας μπροστά σε ένα ακροατήριο στη Σμύρνη. Το γεγονός ότι οι βάρβαροι έφτασαν μέχρι την Ελευσίνα ήταν βαρύτατη προσβολή για τη Ρώμη. Αυτοκρατορικές στρατιωτικές δυνάμεις έφτασαν στην Ελλάδα για να βοηθήσουν τις τοπικές Αρχές και κατάφεραν να νικήσουν τους Κοστοβώκους. Οι επιζώντες επέστρεψαν στην πατρίδα τους με τα λάφυρα. Σύντομα, όμως, γνώρισαν οι ίδιοι τα δεινά του πολέμου λόγω της εισβολής των Βανδάλων, τους οποίους ενθάρρυνε ο Ρωμαίος κυβερνήτης της Δακίας προκειμένου να τιμωρήσει τους θρασύτατους επιδρομείς.

Ιστορίες στην πέτρα

Όσο για την Ελευσίνα, τα καμένα ερείπια του ιερού διευκόλυναν τους Ρωμαίους αυτοκράτορες να αποδείξουν την ευλάβεια και αγαθοεργία τους. Ο Μάρκος Αυρήλιος πρόσφερε τα απαιτούμενα ποσά για να αποκατασταθούν οι ζημιές που προκάλεσαν οι Κοστοβώκοι. Το Τελεστήριο και η Στοά του Φίλωνα ανακατασκευάστηκαν με μεγάλη φροντίδα. Οι Ρωμαίοι αρχιτέκτονες τίμησαν το θρίαμβο του Μάρκου Αυρήλιου ενάντια στους Γερμανούς με την προσθήκη ενός γίγαντα στο άγαλμα του αυτοκράτορα που κοσμούσε το κεντρικό αέτωμα των Μεγάλων Προπυλαίων. Οι κάτοικοι της Ελευσίνας μπορούσαν να ηρεμήσουν: η αυτοκρατορία ήταν επιτέλους ασφαλής.

Η μνήμη των Κοστοβώκων έχει σχεδόν σβήσει από την ιστορία, αλλά το τοπίο της Ελευσίνας διατηρεί τα ίχνη της παρουσίας τους. Η καταστροφική επιδρομή είναι γραμμένη στα λίθινα θεμέλια και τα σπασμένα αγάλματα που επιβιώνουν στον αρχαιολογικό χώρο. Πέρα από σκόρπιες αναφορές στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς, ελάχιστοι γνωρίζουν σήμερα τα γεγονότα εκείνης της ζεστής μέρας του καλοκαιριού του 170 μ.Χ. Το ιερό της Δήμητρας, όμως, πήρε τη μορφή με την οποία το γνωρίζουμε ως αποτέλεσμα της επιδρομής των Κοστοβώκων. Το Pros-Eleusis μπορεί να διατηρήσει τη μνήμη αυτού του σημαντικού γεγονότος και να τη μεταδώσει στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Ελευσίνας. Τα θεμέλια του Τελεστηρίου μεταμορφώνονται σε ζωντανούς μάρτυρες μίας λαίλαπας και της αναγέννησης της ελπίδας.


2 comments

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Σχετικά άρθρα


Από το μάρμαρο στο τσιμέντο

Εν αρχή ην ο λόφος. Και ο λόφος υψωνόταν ανάμεσα στα ερείπια του αρχαίου ιερού της Δήμητρας. Και ο τόπος ήταν γεμάτος κομμάτια μάρμαρο και αγάλματα διάσπαρτα στο χώμα, κάποια εκτεθειμένα στα στοιχεία της φύσης και άλλα άφαντα και ξεχασμένα.