photo credit: Οργανισμός Λιμένος Ελευσίνας
Η αιματοχυσία κατά την πορεία της 5ης Μαρτίου 1929 προκάλεσε μεγάλη κρατική κινητοποίηση. Ενώ οι Ελευσίνιοι θρηνούσαν τον νεκρό εργάτη και διεκδικούσαν τα δικαιώματά τους από τους υπουργούς της κυβέρνησης Βενιζέλου, η Ελευσίνα κατακλύστηκε από ισχυρές δυνάμεις της χωροφυλακής από τα Μέγαρα και τον Ασπρόπυργο, καθώς και ενισχύσεις 150 ανδρών από την Αθήνα (στους οποίους περιλαμβάνονταν και λόχος πεζικού). Ο διοικητής της χωροφυλακής Κικερής συνελήφθη με εντολή του εισαγγελέα Πλημμελειοδικών κ. Κιουρτσάκη, ο οποίος μάλιστα προσπάθησε να ηρεμήσει τα πνεύματα και να διαπραγματευτεί τη λήξη της απεργίας.
Η αποδοχή όλων των αιτημάτων προσέκρουε στην άρνηση των εργοδοτών να χορηγήσουν την αύξηση 40% το ημερομισθίου, οπότε ο Κιουρτσάκης πρότεινε την κατά περίπτωση αύξηση του μισθού εκείνων των εργατών που αποδεδειγμένα την άξιζαν και την είχαν ανάγκη. Η πρόταση αρχικά απορρίφθηκε από τους εκπροσώπους των απεργών, τελικά όμως έγινε δεκτή και ορίστηκαν περαιτέρω διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας.
Μπαλάκι ευθυνών
Οι ανακρίσεις δεν κατάφεραν επίσης να καταλήξουν σε συμπέρασμα για τον (ή τους) υπαίτιους της αιματοχυσίας στον Κρόνο. Οι εργάτες επέμεναν πως την ευθύνη έφερε ο επικεφαλής του αποσπάσματος χωροφυλακής, ενώ οι χωροφύλακες και οι παριστάμενοι υπάλληλοι του εργοστασίου υποστήριζαν πως πρώτοι επιτέθηκαν οι απεργοί. Οι αμφιβολίες δεν φαίνεται όμως να επηρέασαν καθόλου τους συνεργάτες του Βενιζέλου, οι οποίοι ήταν πεπεισμένοι πως η αιματοχυσία ήταν συνέπεια της προκλητικότητας των απεργών που λάμβαναν κατευθύνσεις από τους κομμουνιστές της Αθήνας. Ο επικεφαλής του αποσπάσματος εκτέλεσε το καθήκον του προκειμένου να μην αφοπλιστούν οι άντρες του από τους ταραχοποιούς και συνεπώς δεν έπρεπε να του καταλογιστεί καμία ευθύνη.
Σοβιέτ στην Ελευσίνα
Ο Βενιζέλος, τελικά, δεν δυσκολεύτηκε να καταλήξει σε συμπεράσματα σχετικά με τους υπεύθυνους των γεγονότων στην Ελευσίνα. Το βράδυ της επομένης της δολοφονίας του άτυχου εργάτη, ο πρωθυπουργός έκανε μια δήλωση σύμφωνα με την οποία οι εργάτες της Ελευσίνας είχαν παρασυρθεί από ταραχοποιά στοιχεία που επιζητούσαν την πρόκληση προστριβών ανάμεσα στους εργάτες και τους εργοδότες, αλλά και το κράτος. Τα γεγονότα στην Ελευσίνα συνδέονταν άμεσα με τις απεργιακές κινητοποιήσεις που είχαν σημειωθεί την περίοδο εκείνη στο Λαύριο και ανάγκαζαν την κυβέρνηση να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση των ταραχοποιών.
Οι απεργοί είχαν στραφεί χωρίς καμία δικαιολογία ενάντια στα όργανα του κράτους και αν επαναλαμβάνονταν παρόμοιες σκηνές η κυβέρνηση δεν θα δίσταζε να λάβει δραστικά μέτρα εναντίον των «από συστήματος υποκινητών των εργατών εις εκνόμους ενεργείας». Το αίτημα των εργατών για οκτάωρη εργασία δεν μπορούσε να εφαρμοστεί στις συνθήκες της εποχής, ενώ η απαίτηση αναγνώρισης του σωματείου ουσιαστικά αποτελούσε μια προσπάθεια ίδρυσης εργατικού σοβιέτ κατά το πρότυπο της Σοβιετικής Ένωσης.
Απαγορεύεται το κρασί
Οι δηλώσεις της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού, το σοκ από τον θάνατο του Μιχαήλου, αλλά και η έλλειψη πείρας οδήγησαν στον εκφυλισμό της απεργίας. Από την επόμενη σχεδόν, κάποιοι εργάτες επέστρεψαν στα εργοστάσια, τα οποία όμως χρειάστηκαν αρκετές μέρες προκειμένου να επανέλθουν σε πλήρεις ρυθμούς εργασίας. Η κυβέρνηση θεωρούσε ότι υπήρχαν πολλοί «συντηρητικοί εργάτες», οι οποίοι επιθυμούσαν να εργαστούν αλλά φοβούνταν τις αντιδράσεις των πιο επαναστατικών απεργών.
Η Ελευσίνα, πάντως, έδινε την εντύπωση αστυνομοκρατούμενης πόλης. Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις περιφρουρούσαν τα εργοστάσια ή εκτελούσαν περιπολίες στην πόλη. Το εργατικό κέντρο της πόλης έκλεισε, παρά τις διαμαρτυρίες των εργαζομένων, ενώ σε διάφορες πόλεις της χώρας (π.χ. Αθήνα, Πειραιάς, Πάτρα) διενεργήθηκαν έρανοι υπέρ των απεργών της Ελευσίνας. Οι δημόσιες συγκεντρώσεις απαγορεύτηκαν και δόθηκε εντολή στα οινοπωλεία να μην χορηγούν οινοπνευματώδη ποτά μέχρι τη λήξη της απεργίας.
Εξορία και ατιμωρησία
Δεκατρείς απεργοί παραπέμφθηκαν σε δίκη για παραβίαση του Νόμου Περί Ελευθερίας Εργασίας γιατί επιχείρησαν να εμποδίσουν τους εργάτες να προσέλθουν στην εργασία τους. Η ποινή ήταν εξορία στα νησιά. Κανείς από τους χωροφύλακες δεν αντιμετώπισε τη δικαιοσύνη διότι θεωρήθηκε ότι βρίσκονταν σε άμυνα (και επιπλέον δεν μπόρεσε κανείς να εξακριβώσει ποιος ακριβώς πυροβόλησε τον Μιχαήλο). Ο Κικερής αφέθηκε ελεύθερος στις 9 του μήνα.
Στις 8 του μήνα επέστρεψαν στις αποβάθρες και όλοι οι φορτοεκφορτωτές, η απεργία των οποίων είχε προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην κίνηση του λιμανιού. Στις 9 Μαρτίου αποκαταστάθηκε και η λειτουργία των ηλεκτρομηχανών στα εργοστάσια.
Οι κομμουνιστές στην Ελευσίνα
Τα γεγονότα της Ελευσίνας αποτέλεσαν αφορμή για μια πιο συστηματική προσπάθεια του κράτους να αντιμετωπίσει τον «κομμουνιστικό κίνδυνο». Η κυβέρνηση του Βενιζέλου είχε ήδη καταθέσει στη Βουλή νομοσχέδιο «περί προστασίας του Κοινωνικού καθεστώτος», το οποίο απέκτησε το χαρακτήρα του επείγοντος και αποφασίστηκε να ψηφιστεί στις 27 Μαρτίου, τρεις μόλις εβδομάδες μετά το αιματοκύλισμα στην είσοδο του «Κρόνου». Η κυβέρνηση και ο συντηρητικός Τύπος δεν είχε άλλωστε καμία αμφιβολία πως το άπειρο συμβούλιο της «Ενώσεως Τεχνιτών-Εργατών Τσιμέντου Ελευσίνος» και ο «νεαρώτατος και εντελώς αμόρφωτος» πρόεδρός της είχαν γίνει «παίγνιον εις τας χείρας κομμουνιστικών τινων στοιχείων» που καθοδηγούνταν από το Πενταμελές Γραφείο της Αθήνας. Τα δίκαια αιτήματα των εργατών της Ελευσίνας χάνονταν πλέον σε πολιτικά παιχνίδια.
