Από το μάρμαρο στο τσιμέντο

Εν αρχή ην ο λόφος. Και ο λόφος υψωνόταν ανάμεσα στα ερείπια του αρχαίου ιερού της Δήμητρας. Και ο τόπος ήταν γεμάτος κομμάτια μάρμαρο και αγάλματα διάσπαρτα στο χώμα, κάποια εκτεθειμένα στα στοιχεία της φύσης και άλλα άφαντα και ξεχασμένα. Ο Αγώνας είχε τελειώσει πρόσφατα με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Οθωμανούς και στην Ελευσίνα έβλεπε κανείς μόνο τα απομεινάρια από ένα παλιό στρατόπεδο του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Κάποιοι ξένοι επισκέπτες είχαν αφήσει τη σφραγίδα τους, κυρίως μέσω της αφαίρεσης του αγάλματος της Καρυάτιδας από τα Μικρά Προπύλαια. Οι ντόπιοι προτιμούσαν τη σχετική ασφάλεια των Κούντουρων, ένα χωριό σε αρκετή απόσταση από τη θάλασσα. Λίγες καλύβες στέκονταν ανάμεσα στα γκρεμισμένα τείχη και τα φτωχά θεμέλια των αρχαίων κτιρίων. Οι γεωργοί χρησιμοποιούσαν τα μάρμαρα για να καθορίζουν τα σύνορα των χωραφιών τους.

Η ανάπτυξη έφτασε στην Ελευσίνα με αργούς ρυθμούς. Τα πρώτα μεγάλα δημόσια έργα ήταν η οδική σύνδεση με τα Μέγαρα και τη Θήβα (1839). Το υποτελωνείο και ο υγειονομικός σταθμός τη δεκαετία του 1840 ακολούθησαν τη σταδιακή αύξηση του θαλασσινού εμπορίου. Τη δεκαετία του 1860 η Ελευσίνα προσέλκυσε το ενδιαφέρον ξένων αρχαιολόγων αλλά τις έρευνες δυσκόλευαν τα σπίτια και τα καταστήματα που είχαν χτιστεί πάνω στο χώρο του ιερού. Αρκετοί εργάτες εγκαταστάθηκαν στην Ελευσίνα για να εργαστούν στις ανασκαφές, όμως πραγματική πρόοδος σημειώθηκε μόνο μετά το 1882, χάρις στην απαλλοτρίωση της γης από την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία.

Η Ελβετία στην Ελευσίνα

Ενώ οι αρχαιολόγοι αποκάλυπταν το μαρμάρινο παρελθόν της Ελευσίνας, μία ομάδα βιομηχάνων οραματιζόταν το λαμπρό μέλλον της πόλης. Οι περισσότεροι ήταν απόφοιτοι του πολυτεχνείου της Ζυρίχης (γνωστό σήμερα ως ETH Zurich) και ήθελαν να αξιοποιήσουν τη φθηνή γη και την εγγύτητα της Ελευσίνας στην Αθήνα. Το τοπικό λιμάνι θα διευκόλυνε την εξαγωγή των προϊόντων, ενώ το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο που αναπτυσσόταν εκείνη την εποχή θα επέτρεπε την κατάκτηση εθνικών και διεθνών αγορών.

Τα δώρα της γης

Εξίσου σημαντική για τη βιομηχανική ανάπτυξη της πόλης ήταν η αφθονία τοπικών πρώτων υλών. Οι ελαιώνες του Θριάσιου Πεδίου προμήθευαν τη βιομηχανία σαπουνιού με ελαιόλαδο, ενώ ο ορυκτός πλούτος της περιοχής και ο ποιοτικός ασβεστόλιθος απορροφούνταν από τα εργοστάσια τσιμέντου. Η ταχύτατη ανάπτυξη της παραγωγής σταφίδας στα τέλη του 19ου αιώνα και η απότομη πτώση της τιμής της στις ευρωπαϊκές αγορές προμήθευσε τα οινοποιεία και οινοπνευματοποιεία με φθηνή πρώτη ύλη.

Ελληνικό σαπούνι

Οι πρώτες επιχειρήσεις ήταν μικρές και επικεντρώνονταν κυρίως στην επεξεργασία τοπικών αγροτικών προϊόντων. Το 1875 ο Λύσανδρος και ο Εμμανουήλ Χαριλάου, δύο αδέρφια από το Γαλάτσι της Ρουμανίας, άνοιξαν εργοστάσιο σαπωνοποιίας σε ένα οικόπεδο ανάμεσα στη θάλασσα και τον λόφο του αρχαιολογικού χώρου. Αρχικά η εταιρεία απασχολούσε περίπου είκοσι εργάτες, ενώ η παραγωγή ξεπερνούσε τους 640 τόνους σαπουνιού, με το 1/4 της ποσότητας αυτής να εξάγεται σε διάφορες χώρες της Μεσογείου.

Στην υγειά μας

Το 1898 ο Επαμεινώνδας Χαρίλαος (ο οποίος αρχικά είχε εργαστεί ως μηχανικός στο εργοστάσιο των αδελφών Χαριλάου) συνεργάστηκε με τον Λεόντιο Οικονομίδη για την ίδρυση εταιρείας οίνων και οινοπνευμάτων, η οποία έμεινε γνωστή ως «Βότρυς». Σταδιακά εξελίχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου πανελλαδικά, με εργοστάσια στην Ελευσίνα, την Αθήνα, τον Πειραιά, την Καλαμάτα, τον Πύργο, την Πάτρα και τη Θεσσαλονίκη. Η γραμμή παραγωγής περιλάμβανε κρασιά, βερμούτ, κονιάκ και διάφορα προϊόντα οινοπνεύματος.

Ο βασιλιάς τσιμέντο

Η βιομηχανική ανάπτυξη της Ελευσίνας επηρέασε και τα υπολείμματα του παρελθόντος. Το πρώτο ελληνικό εργοστάσιο τσιμέντου ιδρύθηκε εδώ το 1902, σε ένα οικόπεδο δίπλα στο λόφο του ιερού της Δήμητρας. Εκείνη την εποχή το τσιμέντο ήταν ένα καινούργιο προϊόν, σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα, επομένως η συγκεκριμένη βιομηχανία (που έγινε γνωστή ως «Τιτάν») ήταν αρκετά πρωτοποριακή. Ένας από τους ιδιοκτήτες, μάλιστα, αποφάσισε να αποδείξει τη χρησιμότητα του τσιμέντου αναλαμβάνοντας τη χρηματοδότηση διαφόρων κατασκευών. Δυστυχώς οι Αρχές έδωσαν την άδεια στους ιδιοκτήτες του εργοστασίου να χρησιμοποιήσουν τον λόφο ως πρώτη ύλη, με αποτέλεσμα να υποστούν σοβαρές (ή και ανεπανόρθωτες) ζημιές τόσο ο αρχαιολογικός χώρος όσο και πολλά μεσαιωνικά μνημεία. Η πάλη ανάμεσα στο μάρμαρο και το τσιμέντο είχε ξεκινήσει.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Σχετικά άρθρα


Η Ελευσίνα καίγεται

Τα νέα που έφταναν στο υπουργείο Οικονομικών, τον Αύγουστο του 1903, δεν ήταν καθόλου ευχάριστα. Οι Ελευσίνιοι έβλεπαν ανύμποροι να καταστρέφεται ένας μοναδικός πνεύμονας πρασίνου και μία βασική πηγή εισοδήματος για τις οικογένειές τους.

Μαριδάκι Ελευσίνας

Κάθε Κυριακή πρωί, οι Τζιτζιφιές γέμιζαν από κόσμο. Εκατοντάδες ψαράδες από όλη την Αθήνα συγκεντρώνονταν για να προμηθευτούν τα απαραίτητα δολώματα και να εξασφαλίσουν μια θέση στις βενζινάκατους ή στα λεωφορεία.

Τα χρώματα της Ίριδας

Η ανεμόποδη Ίριδα ήταν η μαντατοφόρος των αθάνατων θεών του Ολύμπου. Με τα χρυσά φτερά της χυνόταν βιαστική σαν το παγωμένο χαλάζι και το χιόνι που σπρώχνει ο βοριάς για να μεταφέρει τα μηνύματα του Δία.